Senegal, Fransa’nın asker katliamıyla ilgili adalet talep ediyor

Senegal, Thiaroye katliamının 80. yıl dönümünü anarken, Fransa’dan olayın tam olarak soruşturulması ve tazminat talepleri geliyor.

Newstimehub

Newstimehub

2 Ara, 2024

ce808eb4b314732078de9fa5e9a655d9

Senegal, Thiaroye katliamının 80. yıl dönümünü anarken, Fransa’dan olayın tam olarak soruşturulması ve tazminat talepleri geliyor.

Senegal’in başkenti Dakar yakınlarındaki bir balıkçı köyü olan Thiaroye’deki askeri mezarlıkta düzenli olarak saygı duruşunda bulunan Biram Senghor, her seferinde farklı bir mezarın önünde eğiliyor.

86 yaşındaki adamın, II. Dünya Savaşı sırasında Fransa için savaşan yüzlerce Batı Afrikalı tüfekçiden biri olan babası M’Bap Senghor’a ait mezarın hangisi olduğunu bilmesinin bir yolu yok. Senghor, büyük ihtimalle 1 Aralık 1944’te ödenmemiş ücretlerini talep etmesi üzerine Fransız ordusu tarafından öldürülmüştü.

Gömüldükleri iddia edilen bu mezarlıkta, tüm mezarlar isimsiz olup, kalıntıların tam yeri ve kurbanların sayısı bilinmiyor.

Senegal’in Pazar günü katliamın 80. yıl dönümünü anması nedeniyle katliamın gerçek boyutu ve koşulları henüz netlik kazanmazken, bu durum Fransa ile eski sömürgesi arasındaki gerginliği yeniden alevlendirme tehlikesi taşıyor.

“80 yıldır cevaplar almak için mücadele ediyorum,” diyor Biram Senghor. “(Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel) Macron, kendisinden önceki diğer Fransız başkanlarının yaptığını yapamaz; Fransa tövbe etmeli.”

Batı Afrikalılar, Fransız ordusunda her iki dünya savaşında da savaşan sömürge piyadelerinden oluşan “Tirailleurs Sénégalais” adlı birliğin üyeleriydi.

Olaylar zinciri

Tarihçilere göre, katliamdan önceki günlerde ödenmeyen ücretler konusunda anlaşmazlıklar yaşanmış ve 1 Aralık’ta Fransız askerleri silahsız Afrikalı askerlere saldırarak onları vurarak öldürmüştü.

Fransız yetkililer onlarca yıldır Thiaroye’de yaşananları önemsizleştirmeye çalıştı. Katliamdan kısa bir süre sonra Fransız ordusunun raporları, 35 Batı Afrikalı askerin bir “isyana” yanıt olarak öldürüldüğünü belirledi. Fransız ordusunun diğer raporları 70 ölümden bahsediyor.

Ancak bugün pek çok Fransız ve Senegalli tarihçi, gerçek ölü sayısının muhtemelen yüzlerce kişi olduğu konusunda hemfikir; bazıları, katliam günü kampta bulunan tüfekçi sayısına ilişkin tahminlere dayanarak, yaklaşık 400 Afrikalı askerin öldürüldüğünden bahsediyor.

Macron, Perşembe günü Senegal Devlet Başkanı Diomaye Faye’ye yazdığı ve Associated Press’in de gördüğü mektupta, Thiaroye olaylarını ilk kez resmen katliam olarak tanıdı.

Macron’un mektubunda, “Fransa, o gün, meşru ücretlerinin tamamının ödenmesini talep eden askerlerle tüfekçiler arasındaki çatışmanın, katliamla sonuçlanan bir olaylar zincirini tetiklediğini kabul etmelidir” ifadeleri yer aldı.

Ancak pek çok tarihçi, Fransız askerleri ile Batı Afrikalı tüfekçiler arasında bir çatışma olacağı fikrine karşı çıkıyor.

Katliam itirafı

Fransız tarihçi ve Thiaroye 1944, Sömürge Katliamının Tarihi ve Hafızası kitabının yazarı Martin Mourre, “1 Aralık’ta yaşananlar silahsız askerlerin infazıydı” diyor.

İsyanla suçlanan Afrikalı tüfekçilerin yargılanması sırasında hiçbir silahtan bahsedilmemesini ve Fransız askerleri arasında herhangi bir yaralanmanın olmamasını, herhangi bir çatışma yaşanmadığına dair delil olarak gösteriyor.

Macron, Senegal Cumhurbaşkanı’na gönderdiği mektupta, hayatını kaybeden asker sayısına ilişkin bilgi vermedi.

Katliamla ilgili tartışmalar ve bilinmezlikler, bir yandan da Fransız makamlarının askeri raporlar ve ifadeler konusunda şeffaf olmamasından kaynaklanıyor.

Fransa Cumhurbaşkanı Francois Hollande, 2014 yılında Thiaroye’ye ait Avrupa arşivlerini dönemin Senegal Cumhurbaşkanı Macky Sall’a teslim etti.

Ancak tarihçiler, toplu mezarların yerini ve katliam günü kampta bulunan Batı Afrikalı askerlerin sayısını gösterenler de dahil olmak üzere önemli belgelerin hâlâ kayıp olduğunu söylüyor. Fransa’nın bu tür arşivlere sahip olup olmadığı veya var olup olmadıkları belirsiz.

Macron’un ofisi ve Fransa Dışişleri Bakanlığı yorum talebine yanıt vermedi.

Mart ayında, kısmen Senegal’in eski sömürgeciyle ilişkisini yeniden tanımlama vaadiyle seçilen Senegal Devlet Başkanı Bassirou Diomaye Faye, Thiaroye’ye ilişkin tarihsel anlatının kontrolünü yeniden ele geçirmeye yemin etti.

Yönetimi, 1 Aralık’tan 2025 Nisan’ına kadar ülke çapında katliamın anıldığı büyük anma törenleri düzenledi.

Batı Afrika’daki siyasi ve ekonomik meselelere odaklanan Wathi düşünce kuruluşunun siyasi analisti Babacar Ndiaye, “Yetkililerin bu büyük anmaların arkasındaki amacı, Thiaroye’yi Senegal’in ulusal hikayesinin bir parçası haline getirmek” diyor.

Fransa ile bağların kesilmesi

“Televizyonda, basında ve en önemlisi sosyal medyada çok konuşulacak,” diye ekliyor. “Bu, Thiaroye olayları hakkında çok az şey bilen daha genç bir kitleye ulaşacak.”

Katliamın 80. yıldönümü, Fransa’nın bölgedeki nüfuzunun azaldığı, Paris’in Batı Afrika’daki eski sömürgeleri üzerindeki nüfuzunu kaybettiği bir döneme denk geliyor.

Fransız birlikleri, yıllarca bölgesel birliklerle birlikte silahlı gruplarla mücadele ettikten sonra son yıllarda Nijer, Mali ve Burkina Faso’dan çıkarıldı.

Fransa’nın bölgede büyük bir askeri varlık bulundurduğu son ülkelerden biri olan Çad, bu hafta başında Paris ile askeri iş birliği anlaşmasını sonlandırdı.

Fransa’nın Senegal’de hala yaklaşık 350 askeri var, çoğunlukla destekleyici bir rolde. Faye, devam eden varlıkları sorulduğunda, bunun Senegallilerin isteyeceği bir şey olmadığını söyledi.

“Tarihsel olarak Fransa köleleştirdi, sömürgeleştirdi ve burada kaldı,” dedi. “Açıkçası, rolleri biraz tersine çevirdiğinizde, Çin, Rusya, Senegal veya başka herhangi bir ülkenin ordusunun Fransa’da askeri üssü olabileceğini kavramakta zorlanacağınızı düşünüyorum.”

Faye, Pazar günü Thiaroye’deki askeri mezarlıkta düzenlenen törende, tüfekçilerin anısına bir anıt yapılacağını, katliamla ilgili arşivlerin tutulacağı bir araştırma merkezi kurulacağını ve sokaklara olayın adının verileceğini duyurdu.

Ahlaki borç

Katliamın tarih derslerinin de okul müfredatına eklenmesi ve 1 Aralık’ın resmen “Ulusal Tırpan Günü” ilan edilmesi planlanıyor.

“Burada yaptığımız şey, hatırlama görevimizin bir parçası ve gerçekleri ortaya çıkarmak, tüfekçilere ve ailelerine karşı manevi bir borcu yerine getirmektir” dedi.

Törene Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noël Barrot’un yanı sıra Gambiya, Moritanya, Gine-Bissau, Gabon ve Komorlar devlet başkanları da katıldı. Macron törende hazır bulunmadı.

Faye, “Kızgınlık yaratmak, öfke veya nefreti sürdürmek için kapı açmıyoruz” dedi.

Ancak Senegal ile eski sömürgecinin katliam hakkındaki anlatımları bir kez daha farklıydı.

Fransız Dışişleri Bakanı, Thiaroye olaylarını Fransa’nın “kanlı bir şekilde bastırdığı” tüfekçilerin “öfke çığlığı” olarak nitelerken, Senegal Devlet Başkanı bunların “önceden tasarlanmış bir eylem” olduğunu söyledi.