Batı Afrika ülkesi Gana’da milyonlarca kişi, ülkede ciddi ekonomik sıkıntıların yaşandığı bir dönemde 7 Aralık’ta sandık başına gidecek.
Batı Afrika ülkesi Gana’da, geniş altın rezervleri ve kakao üretimiyle bilinen ülkede ekonomik sıkıntıların yaşandığı bir dönemde, cumartesi günü milyonlarca kişi sandık başına gidecek.
Cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimleri, seçmenlerin devamlılık ile değişim arasında bir tercih yapmasıyla birlikte iktidarın tamamen el değiştirmesine işaret edebilir.
Devlet Başkanı Nana Akufo-Addo yarış dışı kalırken, iktidardaki Yeni Vatansever Partisi (NPP) muhalefetteki Ulusal Demokratik Kongre’nin (NDC) gerisinde kalıyor.
Gana’nın şu anki başkan yardımcısı olan NPP’den Mahamudu Bawumia, başkanlık mücadelesinde NDC lideri ve eski Başkan John Dramani Mahama ile karşı karşıya.
Ekonomik kriz
Ancak, eski bakan Alan Kyerematen ve tanınmış iş adamı Nana Kwame Bediako gibi önemli isimlerin de aralarında bulunduğu 13 adayın yer aldığı seçim, Gana’nın geleneksel iki partili hakimiyetini bozma potansiyeline de sahip.
Yaklaşık 18,7 milyon kayıtlı seçmen yeni bir başkan ve 276 milletvekili seçecek, sandıklar sabah 7’de (0700GMT) açılacak ve akşam 5’te (1700GMT) kapanacak. Yasama seçimlerinin sonuçları Pazartesi sabahı açıklanacak, ardından ertesi gün başkanlık sonuçları açıklanacak.
2024 seçimlerinin merkezinde Gana’nın on yıllardır yaşadığı en kötü ekonomik kriz yer alıyor.
Kamu borcu, 2019’da GSYH’nin yüzde 63’ünden 2022’de yüzde 92,7’ye fırladı, enflasyon ise yüzde 54’ü aştı ve vatandaşlara artan maliyetler yüklendi.
Cedi değer kaybediyor
Gana sedisi 2016’dan bu yana ABD dolarına karşı %300 değer kaybetti, tasarrufları aşındırdı ve ithalat maliyetlerini şişirdi. İşletmeler ayrıca kredi yeniden yapılandırması ve ağır vergilendirme gibi hükümet politikaları altında da zorluk çekiyor.
Hükümet, 2023 yılında Uluslararası Para Fonu’ndan (IMF) 3 milyar dolarlık kurtarma paketi almasına rağmen ekonominin istikrara kavuşturulması yönündeki ilerleme yavaş oldu.
Elektronik Vergi (E-Levy) ve bahis vergisi gibi yeni önlemler halkın hayal kırıklığını artırırken, yerel olarak “galamsey” olarak adlandırılan yasadışı küçük ölçekli madencilik Gana’nın su kaynaklarını tahrip etmeye devam ediyor.
Seçmenlerin kaygıları arasında ekonomi ön planda yer alırken, işsizlik, dini temsiliyet ve galamsey ile mücadele de öne çıkıyor.
‘Şoför değil, şef’
Bawumia’nın çoğunluğu Hristiyan olan bir ülkede Gana’nın ilk Müslüman cumhurbaşkanı olma arayışı, yarışa benzersiz bir dinamik katıyor.
İktidar partisinin bayraktarı ve 2016 ile 2020 yıllarında NPP zaferlerinin mimarlarından olan Bawumia, kampanyasında mali yönetimden ziyade dijitalleşmeye vurgu yapıyor.
Gana Kartı ve mobil paranın birlikte çalışabilirliği gibi başarıları modernizasyonun kilometre taşları olarak nitelendirdi.
Ancak mevcut kriz, Bawumia’nın yakın zamanda “Ben mevcut durumun sürücüsü değil, şefiyim” demesiyle, onun bir ekonomik sihirbaz olarak ününü zedeledi.
Mahama geri dönüşe göz dikti
Eleştirilere rağmen destekçileri, dijitalleşme gündeminin Gana ekonomisini dönüştürebileceğine inanıyor.
Gana’nın 2012-2017 yılları arasında cumhurbaşkanlığını yapan Mahama, kendisini ülkesi için “savaşmak üzere geri çağrılan emekli bir general” olarak tanımlayarak geri dönüşü hedefliyor.
Kampanyasını Gana’nın maliyesini ve yönetimini yeniden düzenlemek, yolsuzlukla mücadele etmek, ekonomiyi yeniden canlandırmak ve altyapı geliştirmeye öncelik vermek üzerine kurdu.
Mahama’nın önceki dönemi de 2016’daki ezici yenilgisine yol açan ekonomik zorluklarla gölgelenmişti; ancak o, deneyimini bir kazanç olarak sunuyor ve değişim mesajı NPP’nin yönetiminden hayal kırıklığına uğrayan birçok kişide yankı buldu.
Düopoli
Eski NPP destekçisi ve şu anda Değişim Hareketi’ne liderlik eden Kyerematen, Gana siyasetindeki NPP-NDC ikili tekelinden kurtulmak gerektiğini savunuyor.
NPP ön seçimleri sırasında haksız muameleye uğradığını iddia eden Kyerematen, üçüncü bir seçenek arayan seçmenler arasında ilgi görmeye başladı.
Benzer şekilde, gayrimenkul devi Bediako da kendini dışarıdan biri olarak konumlandırarak, özellikle genç seçmenlere hitap eden yeni bir liderlik ve ekonomik dönüşüm vaat ediyor.
Seçime sayılı günler kala yapılan seçim öncesi anketler en iyi ihtimalle karmaşık bir tablo ortaya koyuyor.
Kamuoyu yoklamaları Mahama’nın önde olduğunu gösteriyor
Yerel araştırma şirketi Global InfoAnalytics, Mahama’nın oyların %52,2’sini alacağını, Bawumia’nın ise %41,4’ünü alacağını öngörerek ilk turda zafer kazanacağını tahmin ediyor.
Ancak Smart Sarpong gibi Ganalı analistler ikinci tura kalacağını öngörüyor ve Bawumia’nın oy oranının %49,1, Mahama’nın oy oranının ise %45,8 olacağını tahmin ediyor.
The Economist Intelligence Unit de Mahama’nın kazanacağını öngörüyor ancak yarışın yakın geçebileceğini kabul ediyor.
Anketlerin yürütülmesine gelince, Gana Seçim Komisyonu, muhalefetin taraflı olduğu ve medya kuruluşlarının seçim merkezlerine erişimini kısıtlama girişimleri nedeniyle eleştirileriyle karşı karşıya.
Medya kısıtlamaları kaldırıldı
Kamuoyunun tepkisi üzerine komisyon medya kısıtlamalarını kaldırdı ancak endişeler devam ediyor.
Komisyonun eğitim başkanı Serebuor Quaicoe iddiaları reddetti: “Gana’da seçimlerde hile yapılması mümkün değil; bu ancak tüm paydaşların işbirliğiyle mümkün olabilir.”
Komisyonun, ekim ayında hayatını kaybeden cumhurbaşkanı adayı Akua Donkor’u oy pusulasına dahil etme kararı da tartışmalara yol açtı ve artık onun lehine verilen oylar geçersiz sayılacak.
